BAB 10 : FRASA DAN KLAUSA

SINTAKSIS BAHASA MELAYU

PENGENALAN :

Ayat ialah unit pengucapan atau tulisan yang tinggi letaknya dalam susunan tatabahasa yang mengandungi makna yang lengkap. Binaan ayat terdiri daripada unsur-unsur klausa, frasa, dan perkataan.

Binaan Ayat

Ayat mengandungi dua bahagian utama: subjek dan predikat :

Subjek	Predikat
Encik Muhaimin	Pensyarah Bahasa Melayu kami
Perarakan Maulidur Rasul	Sedang berlangsung di sekolah
Ibu Magaret	Menjual kuih

Golongan Ayat

Seringkas-ringkas ayat yang kita tulis ialah ayat tunggal atau ayat dasar (ayat inti atau ayat mudah). Ayat tunggal dapat dikembangkan menjadi ayat majmuk, dengan meluaskan unsur subjek atau unsur predikat atau kedua-duanya. Ayat 1, 2, 3, dan 4 dapat dikembangkan menjadi ayat 1a, 2a, 3a, dan 4a.

Ayat Tunggal	Ayat Majmuk
Saya guru	Saya guru tetapi saya tidak suka mengajar
Guru kelas sedang mengambil kehadiran	Guru kelas sedang mengambil kehadiran sambil berdiri
Guru sekolah ini rajin	Guru sekolah ini rajin serta bertanggungjawab

Ayat Dasar

Ayat dasar ialah ayat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan semua ayat lain dalam sesuatu bahasa. Dalam bahasa Melayu terdapat empat jenis pola seperti yang berikut :

Pola	Jenis Pola	Subjek	Predikat
1.	FN + FN	Encik Abu	pemborong kain.
2.	FN + FK	Dia	membaca buku.
3.	FN + FA	Amirul	sangat segak.
4.	FN + FS	Sekolah saya	di Sibu.

Daripada pola-pola ayat dasar inilah terbitnya ayat-ayat yang lain yang lebih kompleks sama ada ayat tunggal atau ayat majmuk, ayat pendek atau panjang, ayat aktif atau ayat pasif dan sebagainya.

Frasa dalam Pola Ayat Dasar

Pola atau corak ayat perlu diketahui kerana dengan cara yang demikian, ayat akan dapat dibina dengan lebih teratur. Ayat dasar bahasa Melayu ada empat pola, yang disingkatkan dalam bentuk yang berikut: FN + FN; FN + FK; FN + FA; dan FN + FS.

Pola	Contoh
Subjek + Predikat	Subjek + Predikat
Frasa Nama + Frasa Nama	Ibu saya seorang doktor
Frasa Nama + Frasa Kerja	Ayah Diana membeli surat khabar
Frasa Nama + Frasa Adjektif	Encik Hamidon tegas orangnya
Frasa Nama + Frasa Sendi Nama	Saya dari Bandar Sibu

Daripada rajah di atas, dapat dirumuskan bahawa semua subjek ayat ialah Frasa Nama (FN), manakala predikat ayat pula terdiri daripada Frasa Nama (FN), Frasa Kerja (FK), Frasa Adjektif (FA), dan Frasa Sendi Nama (FS). Binaan ayat yang betul mestilah berdasarkan gabungan subjek (FN) dan predikat (FN, FK, FA, atau FS). Sebelum membincangkan binaan-binaan frasa tersebut, adalah lebih baik sekiranya definisi dan konsep frasa dibincangkan terlebih dahulu.

Definisi dan Konsep Frasa

Takrif dan konsep frasa ada berbagai-bagai, bergantung kepada apakah teori yang dijadikan dasar. Frasa ialah suatu unit tatabahasa dalam tatatingkat sintaksis suatu bahasa. Frasa merupakan komponen terpenting dalam sintaksis. Ini kerana frasa memainkan peranan atau fungsi-fungsi tertentu dalam binaan ayat Di sini terdapat beberapa pandangan dan tafsiran tersendiri mengenai frasa. Jadi definisi dan tafsiran frasa mengikut sarjana Melayu khususnya dan sarjana Barat amnya akan ditelusuri. Takrif yang diberikan oleh seorang sarjana Melayu tersohor iaitu Za’ba (1965) yang menyatakan frasa sebagai rangkai kata Takrifan yang ringkas ini berasaskan teori tradisional yang lebih menekankan kepada aspek semantik. Ini juga pengertian frasa dalam fahaman linguistik am. Frasa, menurut Bloomfield (1964) ialah suatu konstruksi yang mengandungi dua atau lebih bentuk bebas yang berfungsi sebagai satu kesatuan. Menurut tatabahasa transformasi generatif (seterusnya TTG), frasa mungkin juga terdiri daripada sepatah kata major sahaja. Kata major ialah kata utama iaitu kata nama, kata kerja dan kata adjektif.

1. Si Tompok yang berbulu merah itu sudah mati.

2. Tompok mati.

Subjek dalam ayat (1) mengandungi frasa nama yang terdiri daripada sekelompok kata dengan kata. Tompok sebagai kata major. Namun, dalam ayat (2) terdapat pula frasa nama yang terdiri daripada satu kata, iaitu Tompok. Maka jelaslah bahawa satu kata major sudah boleh berdiri sendiri sebagai satu frasa. Dalam buku-buku tatabahasa lama, ada keterangan bahawa frasa adalah suatu bentuk bahasa yang terdiri daripada dua patah kata atau lebih. Oleh sebab itulah frasa diberikan istilah rangkai kata oleh Zaba dengan pengertian bahawa frasa merupakan suatu rangkaian beberapa patah perkataan. Sekarang saya akan membincangkan juga definisi frasa yang diberikan oleh sarjana Melayu yang lain. Bagi Nik Safiah Karim et al (2008), frasa ialah unit yang boleh berdiri daripada satu susunan yang mengandungi sekurang-kurangnya dua perkataan ataupun satu perkataan yang berpotensi untuk diperluas menjadi dua perkataan atau lebih. Contohnya :

Ø Pelajar

Ø seorang pelajar

Ø seorang pelajar sekolah

Ø seorang pelajar sekolah rendah

Jenis-jenis frasa ditentukan oleh perkataan yang menjadi inti frasa. Dengan demikian, penggolongan jenis frasa ditentukan sejalan dengan penggolongan jenis kata kerana sifat dan perilaku frasa sama dengan sifat dan perilaku kata. Berdasarkan hal tersebut, frasa dapat dibezakan kepada empat jenis , iaitu :

Ø Frasa nama

Ø Frasa kerja

Ø Frasa adjektif

Ø Frasa sendi nama

Keempat-empat frasa tersebut akan disentuh dari aspek binaan frasanya.

FRASA NAMA

Frasa nama (FN) ialah binaan yang dari sudut nahu boleh terdiri daripada satu perkataan atau beberapa perkataan yang boleh berfungsi sebagai satu konstituen dalam binaan ayat. Binaan ayat dasar dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua konstiten utama, iaitu subjek dan predikat. Unsur-unsur yang membentuk dua konstituen utama ayat-ayat dasar bahasa Melayu, terdiri daripada yang berikut :

Ø FN + FN

Ø FN + FK

Ø FN + FA

Ø FN + FS

Dalam semua pola ayat di atas, frasa nama berfungsi sebagai subjek; frasa nama hanya berfungsi sebagai predikat dalam pola FN + FN sahaja.

Subjek Frasa Nama	Predikat Frasa Nama
Ibu	guru
Ibu budak itu	guru
Ibu budak itu	guru sekolah agama
Kota Bharu	serambi mekah
Bandar Kota Bharu	serambi mekah

Jelas daripada ayat-ayat di atas bahawa frasa nama boleh terdiri daripada satu perkataan sahaja ataupun beberapa perkataan. Selain konstituen subjek dan konstituen predikat frasa nama, frasa nama boleh juga hadir dalam konstituen objek, iaitu konstituen yang hadir sesudah kata kerja transitif dalam frasa kerja (FK) :

Subjek	Predikat Frasa Kerja
	Kata Kerja	Objek
Orang itu	memanggil	saya
Kanak-kanak itu	menaiki	bas sekolah
Para siswazah	memohon	jawatan itu

Satu lagi tempat yang diduduki oleh frasa nama adalah di bahagian unsur nama dalam frasa sendi nama. Frasa sendi nama boleh wujud sebagai unsur dalam predikat frasa sendi nama (FS) ialah :

Subjek	Predikat Frasa Sendi Nama
	Sendi Nama	Frasa Nama
Mereka	di	Kuala Lumpur
Tabung simpanan itu	untuk	masjid
Hadiah itu	daripada	Nasir
Kereta itu	ke	Kuala Perlis

Bagi binaan frasa nama pula, ia boleh terbentuk daripada satu perkataan sahaja ataupun sederetan perkataan. Jika dibentuk oleh sederetan perkataan, maka terdapat dua jenis hubungan antara perkataan itu. Jenis pertama ialah jenis yang terdiri daripada satu perkataan yang merupakan inti bagi seluruh frasa nama itu, sementara perkataan atau perkataan lain merupakan penerang atau penerang-penerangnhya. Jenis yang kedua ialah jenis yang terdiri daripada dua unsur inti di dalamnya.

Peraturan D-M (Hukum D-M)

Kata yang diterangkan, atau inti frasa, hadir dahulu dan kata yang menerangkan, atau penerang hadir kemudian. Dalam bahasa Melayu, peraturan ini dipanggil hukum D-M, yakni hokum Diterangkan -Menerangkan. Contohnya - pisang goreng Sungguhpun begitu, umumnya susunan unsur frasa nama menurut hukum D-M terdapat beberapa kekecualian dalam beberapa keadaan frasa nama yang mempunyai penerangan mengenai nama jawatan atau gelaran dan bilangan.

Frasa Kerja

Frasa kerja boleh terdiri daripada satu atau beberapa perkataan dengan kata kerja sebagai intinya. Dalam ayat, frasa kerja wujud dalam predikat. Frasa kerja terbahagi kepada dua jenis, iaitu frasa kerja transitif dan frasa kerja tak transitif. Binaan frasa kerja secara umumnya sama dengan kata kerja.

Subjek	Frasa Kerja	Kata kerja
Amirul	membaca buku	KKT
Fatimah	berlari	KKTT
Adik	tidur	KKTT
Ibu	meraut buluh	KKT

FRASA ADJEKTIF

Frasa Adjektif sebagai frasa Endosentrik berintipati kata adjektif. Frasa adjektif boleh menjadi predikat. Sebagai unsur keterangan, FA hadir setelah kata kerja atau FK, manakala sebagai unsur penerang FA hadir setelah kata nama atau FN. Contoh:

Ø FA sebagai predikat

Subjek	Frasa Adjektif
Suara penyanyi itu	merdu
Warna bajunya	kemerah-merahan
Tuala itu	hapak

Ø FA sebagai unsur keterangan (KK)

·        Mereka pulang segera

·        Kereta bergerak terlalu laju

Ø FA sebagai penerang KN dalam predikat

·        Nasi lemak masakan popular

·        Usman Awang Pensyair Agung

FRASA SENDI NAMA

Frasa sendi nama ialah satu binaan dalam ayat yang terdiri daripada satu kata sendi nama dan satu frasa nama yang menjadi pelengkap kepada kata sendi nama itu. Sekiranya subjek sesuatu ayat itu frasa nama dan predikatnya frasa sendi, maka ayat itu mempunyai pola FN + FS. Contohnya :

Subjek	Predikat
	Frasa Sendi
Zakuan	dari bandar itu
Bandar itu	di Sarawak
Saya	ke Pulau Pinang
Cerita itu	tentang Gunung Kinabalu

Kata Sendi Nama + Frasa Nama, Contoh:

-ke sekolah rendah

-daripada kayu jati

Kata Sendi Nama + Kata Nama Arah + Frasa Nama, Contoh:

-ke luar jendela

-dari dalam hatinya

Kata Sendi Nama + Kata Nama Arah + Frasa Nama + Ayat Komplemen, Contoh:

-ke dalam medan pertempuran untuk mempertahankan Negara

Kata Sendi Nama + Kata Nama Arah + Frasa Nama + Frasa Keterangan, Contoh:

-di atas pangkuan ibu setiap malam

-ke utara Semenanjung Malaysia pada tahun hadapan

Frasa sendi nama wujud bersama frasa nama dan mungkin diikuti oleh kata arah sebelum frasa nama. Frasa ini boleh didahului oleh kata bantu. Oleh kerana sifatnya eksosentrik, ia hanya wujud bersama frasa nama.

Subjek	Predikat
	Frasa sendi nama
	Kata bantu	Kata sendi        nama	Kata arah	Frasa nama
Faizal	------------	dari	arah utara	Perlis
Kedai Pak Abu	------------	di	depan	Masjid
Rombongan sekolah	akan	ke	-------------	Auditorium Negara